Özel Eğitim ve Özel Gereksinimli Bireyler

Tarih sahnesi içinde en temel haklara erişimden yoksun bırakılan yetersizlik gösterenler, önceleri, ikinci sınıf, yardıma-bakıma muhtaç, bağımsız olarak kendi yaşamını sürdüremeyen ve/veya korunmaya gereksinimi olan bireyler biçiminde ele alınmıştır. Bu bireyler, en temel sosyal haklardan mahrum olarak toplumun ezilen üyeleri arasındadır. Özellikle yetersizlik gösterenler, kötü muamele, istismar ve birçok alanda dezavantajlı durumla karşılaşmaktadır. Bu engelin bireylere indirgenmesi anlamına gelmektedir. 1950’li ve 1960’lı yıllardan itibaren bu bireylere ilişkin bu yaklaşım biçimi değişikliğe uğramış ve bireyi engelli konuma getiren durumun, yetersizliğin/özrün kendisi değil; toplumun bu bireylere karşı olan -engelleyici- bakış açısı olduğu düşüncesi ön plana çıkmaya başlamıştır.

1960’ların sonunda bu bireylerin sorunları etrafında oluşan bilinç Dünya’nın önde gelen ülkelerinde örgütlenmelere yol açmıştır. Bu süreç yaşam kalitesini artırmak ve toplumsal katılımı sağlamayı amaçlayan, yetersizliği olan bireylerin kontrol ettiği ve yürüttüğü örgütlerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Bu “Engelli Hakları Hareketi”ni ortaya çıkarmıştır. Bu hareket eğitim politikalarında da köklü değişikliklere yol açmıştır. Özel gereksinimli öğrenciler yaşadıkları toplumun bakış açısına bağlı olarak kaynaştırma/bütünleştirme-kapsayıcı eğitim (bu kavramlar kitabımızın içinde açıklanmıştır) ya da ayrıştırma gibi farklı eğitim uygulamalarına tabi tutulmuş ve tutulmaktadırlar. Her ülkenin sosyo-kültürel ve ekonomik yapısı yanında toplumsal hareket ve talepleri de bu bireylere verilen hizmetleri şekillendirmektedir. Toplumun bir parçası olan engelli nüfusun desteklenerek toplumla bütünleşmesini sağlamak o toplumda yaşayan herkesin görevidir. Engellilik sadece bedensel, duyusal veya zihinsel bozuklukla ilgili bir kavram değildir. Toplum içerisinde sosyal bariyerler, ayrımcı düzenlemeler ve olumsuz sosyal etiketlemeyi içeren tutumları kapsar. Bu tutumların değiştirilmesinin temel yapı taşlarından biri de her düzeyde ya da her alanda görev alan öğretmenlerdir. Öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin özel gereksinimli öğrencileri tanımaları bu öğrenciler eğitim hizmetlerini sağlanmasındaki mevzuatı ve özellikle öğretmene düşen rol ve sorumlulukların farkında olmaları büyük önem taşımaktadır. Bilimsel kurallar dikkate alınarak hazırlanmış bu kitap ile yazarlar özellikle öğretmen adayları ve öğretmenlere özel gereksinimli bireyler ve eğitimleri hakkında bilgi vermeyi hedeflemektedirler. Kitap iki bölümden ve her bölümde altışar üniteden oluşmaktadır. Birinci bölüm özel eğitim süreci, özel eğitim mevzuatı ve işleyişi, özel eğitimde görev alanların rol ve sorumlulukları, kaynaştırma, bireyselleştirilmiş eğitim programları ve bu öğrencilerin sınıfta yönetimi ile ilgilidir. İkinci bölüm de ise dokuz özel gereksinim grubunda yer alan bireyler tanıtılmış ve eğitimlerine yönelik ipuçları verilmiştir. Gözlemlerimiz, okullarda derslerin özel gereksinimli olmayan öğrencilere göre tasarlandığını göstermektedir. Bu bağlamda bu kitabın ders tasarlama anlamında olmasa bile okuyucularda bir farkındalık yaratması ve öğretmenlerimizin düzenleme yaparken özel gereksinimli öğrencilerini dikkate almalarını sağlamasını dilerim.

Prof. Dr. Sezgin Vuran